2018/05/28

archipenko.



Alexander Archipenko.
Mujer peinándose. Bronce.
1914.
En 1907, el pintor malagueño Pablo Picasso va a provocar una ruptura total respecto a la forma de representación tradicional al realizar su cuadro “las señoritas de Aviñón”. Con él, pondrá los fundamentos del Cubismo que, como hemos dicho, introducirá una nueva concepción de la imagen pictórica. Hasta entonces, y a lo largo de toda la historia de la pintura desde el Quattrocento, la utilización de la perspectiva cónica producía una representación coherente del espacio, que correspondía a lo observable desde un punto de vista absolutamente fijo e inmóvil. Asimismo, la sensación de volumen se generaba aplicando el claroscuro a las formas. Este modo de representación va a empezar a ser cuestionado y transformado con las experiencias de los pintores postimpresionistas, pero la ruptura radical se producirá con el cubismo. Éste propugnará que, puesto que la mirada es oscilante y no fija, y que con ella recorremos los objetos, por que no crear una imagen que sea una especie de compendio de observaciones parciales, en distintos momentos y desde distintos puntos de vista, de los objetos o espacios que queramos representar. El cuadro presenta pues una imagen que es el resultado del proceso de reconstrucción intelectual que efectúa el artista. El modo de representación resultante es igualmente coherente, aunque no responda a los procedimientos tradicionales en los que lo representado parece responder a lo observado en un momento determinado y desde un punto de vista fijo.
El cubismo, evidentemente, no surge de la nada y a pesar de la ruptura total que supone, la influencia de distintas fuentes como la pintura de Cézanne (con su valoración de lo volumétrico por medio de planos de color, renunciando al claroscuro), la del Antiguo Egipto (en la que para dar una imagen coherente y completa del representado se pinta su cara siempre de perfil y el ojo de ésta de frente….), y las de la escultura íbera y el arte de los pueblos africanos y polinesios es absolutamente patente.
A pesar de que podamos pensar en el cubismo como un movimiento pictórico, lo cierto es que su influencia en la escultura del mismo periodo va a ser extraordinaria y no sólo habrá grandes ejemplos de escultura cubista sino que problemas formales surgidos en ésta abrirán un fecundo campo de inspiración en el devenir de la escultura posterior.
En la propia escultura cubista la aportación de Picasso será, otra vez, fundamental y una fuente de inspiración para otros artistas- como el mismo Archipenko cuya obra vamos a comentar ahora- tanto con su empleo de formas cóncavas y convexas en su Cabeza de mujer de 1909 como en sus primeros ensamblajes cubistas en los que empleará diversos materiales como la cuerda, el alambre, el cartón o las planchas de madera.
Alexander Archipenko es un escultor nacido en1887 en Kiev(actualmente Ucrania, aunque entonces perteneciera al Imperio ruso). En1908 llegará a París dónde tomará contacto con el círculo de artistas cubistas y su escultura se alejará de las corrientes más conservadoras imperantes en la época para desarrollar un lenguaje formal, ciertamente influido por Picasso, en el que introducirá diversos materiales como la madera, el alambre, las planchas metálicas, el hule o el cristal y empleará el color, cuñas, volúmenes geométricos, ángulos agudos y elementos transparentes propios del lenguaje cubista, avanzando en la cuestión de la interacción de volumen y espacio y combinando con acierto e intuición expresión y lirismo, dinamismo y estatismo.
Tras la primera guerra mundial se trasladó a vivir a Berlín y en 1923 emigró a los Estados Unidos dónde se establecerá definitivamente y adquirirá su nacionalidad. La obra de Archipenko cobra importancia no tanto por la constitución de la forma escultórica por elementos representados desde diferentes puntos de vista o la combinación de formas cóncavas y convexas ( lo que ya había hecho Picasso en sus esculturas) sino sobre todo por el extraordinario hallazgo que supondrá la introducción de espacios vacíos en sus esculturas, abriendo un fértil campo en el que explorarán otros grandes escultores posteriores.
Sin embargo, podemos decir que tanto la obra posterior de Archipenko en la que repite académicamente los hallazgos de sus primeros años, como la obra de otros artistas posteriores que partiendo de sus hallazgos supieron sacar mejor partido de éstos, ha oscurecido la trascendencia de la obra inicial de este artista.
La escultura “ Mujer peinándose” es un pequeño bronce de 35 cm. de altura realizado por Archipenko en 1915. La superficie es absolutamente lisa y pulida, potenciando la percepción de la simplificación geométrica a la que han sido sometidos los volúmenes.
Si el tema del desnudo femenino había sido ampliamente tratado a lo largo de la historia del arte y poco antes en la escultura de Rodin o Maillol , la composición se basa en un marcado y tradicional contraposto ( con la cadera derecha más elevada y la pierna rígida e inclinada hacia adentro para hacer coincidir su pie con el centro de gravedad de la figura y la izquierda flexionándose). Pero Archipenko introduce electos innovadores como la contraposición entre los volúmenes curvos y fluidos de los muslos y la cadera y los más angulosos y geométricos de las pantorrillas o el brazo que enmarca la cabeza y otra contraposición entre, de un lado, las formas convexas de la mayoría de la figura y, de otro, las cóncavas de parte del pecho y el vacío en el espacio que debería ocupar la cabeza.
Este último aspecto es quizás el más importante y determinante de ésta y otras esculturas de Archipenko. De hecho, desarrolló una teoría acerca de las formas complementarias, basándose en el principio de que cada espacio vacío podría producir su contraimagen imaginaria. De este modo, el vacío en la zona de la cabeza o del pecho sería ocupado por la representación imaginaria que de éstos haría el espectador.
Los plásticos espacios vacíos que emplea Archipenko cobrarán gran importancia en la obra de otros de los grandes escultores del siglo XX como el inglés Henri Moore y evolucionarán hacia nuevas visiones sobre ellos hasta ser cruciales en la obra de Chillida y, sobre todo, en la de Oteiza cuando éste vea en los espacios vacíos surgidos de las desocupaciones de la esfera o de sus” Cajas Metafísicas” un carácter receptivo y metafísico que el espectador podrá llenar espiritualmente.

2018/05/24

Artearen Historia: Grezia

Greziar arteak, zalantzarik gabe, eragin nabarmena izan du geroztik sortutako hainbat kulturatako artegintzetan. Eragin hori, Antzinatean jada, oso nabarmen sumatzen da greziar artearen ondorengo izan zen erromatarrean; geroago, batez ere Errenazimentutik aurrera, mundu klasikoko lorpenek Mendebaldeko zibilizazioko artegintzaren hainbat esparrutan ukaezinezko isla izango dute. Kristo aurreko lehen milurtekoan sorkuntza artistikoaren gunea Ekialde Hurbiletik mediterranear ekialdera lekualdatzen da. Hango baldintza aproposek (Egipton eta Mesopotamian ez zeudenak) ahalbidetu zuten zibilizazio klasikoaren sorrera eta garapena. Gizakia bere balioez jabetu zen, eta, bide batez, ohartu Naturaren funtsezko elementua zela. Mediterranear ekialdean garatu zen kultura antropozentrikotzat jotzen da; izan ere, haientzat gizakia zen gauza guztien neurria. Mitologian, lehenagoko jainko zaharren panteoia (Naturaren indarren agerpenak), giza itxura eta giza portaera zuten jainko berriez ordezkatu zen. Gizarteak ere aldakuntza sakonak ezagutu zituen: gizaki libreek (hiritarrak) osaturiko komunitateak sortu ziren; eta komunitate haietako hiritar libreek bizitzari eta bakoitzaren patuari aurre egiteko arrazonamendua eta plazera (Apolo eta Dionisos, banaezinak beti) izan zituzten bidelagun. Arestian aipaturiko guztia arte-alorrean ere islatu zen; sorkuntzan askatasun handia zegoen, arazo teknikoei irtenbide egokienak aurkitzeko abileziak sustatu zituzten eta hainbat baliabide tekniko garatu zituzten. Aurreko zibilizazioko gizakiek uste zuten Natura loturarik gabeko fenomenoen multzoa zela. Zibilizazio klasikoan zehar, ordea, iritsiko ziren jakitera Natura funtzionamendu-legeek gobernaturiko unitate bat zela, eta lege haiek ezagut zitezkeela. Arrazonamendua, behaketa eta eskarmentua izan ziren errealitatearen funtzionamendua ezagutzeko tresnak. Pitagorasek (K.a. VI. mendea) uste izan zuen zenbakian zegoela kosmosaren funtzionamendua arautzen zuen giltza. Aritmetika misteriotsu horren atzean gorderiko harmonia eta proportzioa izan ziren edertasun klasikoaren oinarriak. Horrela, zehaztasun handiz erabiliko zituzten kanonak eta ordenak sortu zituzten, zeinek artegintza klasikoaren funtsa osatu baitzuten. Haien arabera egindako artelan baten handitasuna eta loria neurri fisikoan baino gehiago edertasunean zetzan. Nahiz eta etendura gardenik ez izan, greziar artea, tradizionalki, hiru garaitan banatzen da: Arkaikoan, Klasikoan eta Helenistikoan. Arkaikoa X. mendean hasi eta VI. mendearen bukaera arte luzatu zen; Klasikoa V. mendearen hasieratik Alexandro Handiaren etorrera arte (K.a. 336-323); eta Helenistikoa Alexandroren heriotzatik erromatarren konkistak erreinu helenistikoak desegin zituen arte. Garai Arkaikoan, VIII. mendetik aurrera gertatu zen ekonomiaren hobekuntzak eragina izan zuen artegintzan. Eragin hura, batez ere, irtenbide artistiko berrien aurkikuntzan gauzatu zen. Arkitekturaren alorrean, gorpuztuz joan ziren lehendabiziko ordena arkitektonikoak (doriarra eta joniarra). Eta eskultura lantzerakoan, jada, gizakiaren irudian kontzentratu ziren; hartara, ekialdeko giza ereduetatik urrundu, eta lehen pausoak eman zituzten naturalismorantz. Garai Klasikoan, polisak, alde batetik, bere unerik distiratsuena ezagutu zuen, baina beste aldetik, bukaera aldera, haren ahulezia agerian geratu zen. Polis haietan eratutako demokrazian, hiritarra gertaera politikoen protagonista eta parte-hartzaile sentitu zen. Artegintzan, protagonismo hura askatasun bilakatu zen: artistek aspaldiko eredu zurrunak baztertu, eta edertasun idealaren aurkikuntzari ekin zioten. Edertasun idealaren helburua lortzeko, akatsik gabeko teknika garatu zuten, zeina artegintzako hainbat alorretan gauzatu baitzen. Greziar artistak gai izan ziren, perspektiba egokia erabilita, espazioaren errepresentazioa modu sinesgarrian adierazteko. Mediarren aurkako gerraren ondoren, Atenasko Akropolian egindako berrikuntzetan, gai izan ziren ideal artistiko haiek guztiak gauzatzeko. Akropolian jasotako eraikinak, gerora, klasizismoaren arketipotzat jo izan dira.



Garai Helenistikoan, greziar kulturak eraldaketa sakonak izan zituen, Alexandro Handiaren etorrerak (K.a. 336-323) polisetako hiritar bizitza suntsitu zuen eta; handik aurrera, hiritarra, lehen zuen balio politikoa galdu, eta botere autoritarioaren menpeko bihurtu zen. Filosofiaalorrean ere eragin zuen: naturaren inguruko hausnarketak baztertu, eta giza kondizioan oinarritutako gogoetei ekin zieten; absolutuarekiko konfiantza galdu ondoren, norbanakoa bere barnera begiratzen hasi zen, eta bere bizitza propioa hausnartu eta gero, ohartu zen pentsamendu ordenatutik ihes egiten zuen zerbait bazegoela: pathosa. Horrela, barne-sentipenak eta pasioakazaleratzen ikasi zuten artegintzan. Garai hartan, eskulturagintzan, esaterako, gehiago baloratzen zuten intentsitatea eta kemena, oreka eta baretasuna baino; definizio falta, eklektizismoa eta ekialdetik etortzen hasia zen mistizismoa dira garai hartako kultura definitzeko ezaugarri batzuk.








Apoxiomenos (Garai Klasikoa; Lisipo, K.a. 325)
Atleta gaztearen irudia aurkezten zaigu. Gaztea palestran lehiatu ostean, olioz igurtzitako gorputzean erantsitako hautsa ari da garbitzen estrigiloa erabiliz. Ez da aurreko garaietan agertzen zitzaigun irabazle jainkotua. Oraingoan, anekdotak eta egunerokotasunak markatzen dute eszena: naturalismoak irudiaren arlo guztiak bereganatzen ditu. Jatorrizkoa brontzezkoa bazen ere (Lisipo brontzegile bikaina zen), iruzkingai dugun erromatar kopia marmolezkoa da (Vatikanoko Pio-Clementino Museoan), eta giza neurri arrunta
gainditzen du (205 cm).

Lisiporen ekarpen garrantzitsu bat kanon berri bat erabiltzea izan zen, eta horrela eginik, gorputzaren zatien arteko harreman proportzionatu eta harmoniatsua lortu nahi zuen. Aurreko garaiko 1/7 alboratu eta 1/8 erabili zuen, hau da, buruak gorputzaren zortzirena osatzen zuen bere eskulturetan. Horren ondorioz, irudiak estilizatzen eta luzatzen dira, eta buruek aurreko garaietakoek baino txikiagoak dirudite. Anatomiaren trataerak ez zion arazorik sortu. Aurretik aurkitu eta asmatutako irtenbideez
baliatu zen, baina egiteko era propioa erantsi zion. Mugimendu-sentsazioa eransteko, burua zertxobait okertuta irudikatu zuen. Adierazkortasun gutxiko aurpegi ederreko begiek infiniturantz begiratzen dute. Horizontalki, aurrerantz luzatuta dituen besoek eskulturaren barne espazioa zabaltzen dute; horrela, ikuslea alde batera joatera behartzen du, ikusi nahi baldin badu zer egiten ari den atleta bere eskuekin. Mugimendu adierazpenarekin antzera gertatzen da. Lehenago asmatutako irtenbideaz, contrappostoaz, baliatu zen: gorputz-enborraren alde uzkurtua (ezkerrekoa) eta hedatua (eskuinekoa) erraz ikusten dira. Hanken ezarrera bat dator contrappostoaren erabilera zuzenarekin. Lisipo (K.a. 360-305), langile bikaina, Alexandro Handiaren zerbitzupean ere aritu zen (Plinio Zaharrak zioen 1500 artelan baino gehiago egin zituela). Enperadorearen hainbat buruerretratu iritsi zaizkigu, baina ziurtasun osoz ezin dugu jakin horietatik zein den Lisiporena.
Badirudi buru horietako batzuek (kiribiloz betetako ilaje desordenatua izan ohi dute) Lisipo izan zutela egile. Bestelako gaiak ere landu zituen bere karrera emankorrean, eta horietariko bat hainbat posetan irudikatutako Herkules izan zen.
Lisiporen beste ekarpen garrantzitsua irudiak hiru dimentsiotan azaltzeko ahalegina izan zen. Horrela eginiko irudiek ikuslea mugiarazi egiten dute alde batetik bestera, estatua ikuspuntu desberdinetatik ikus ahal izateko. Aurreko garaiko artistek eginiko eskulturetan alboko ikuspegiek ere laguntzen zuten informazio osoa jasotzen; baina hemendik aurrera espazio eskultorikoa asko zabaltzen denez, behartu zuten ikuslea alde batetik bestera mugitzera.
Lisipo Fidiasen idealizazio ospetsuaz, Praxitelesen sentsualtasunaz eta Eskopasen tragikotasunaz kutsatuta zegoen, eta, beraz, benetako artista eklektikoa dugu. Garai Klasikoko azkena izango zenak arte grekoaren beste etapa bat idatzi zuen. Goreneraino eramandako naturalismoa, erretratugintzan emandako urratsak eta eskulturak hiru dimentsiotan aurkezteko era dira, besteak beste, Lisipok eskulturagintzari eginiko ekarpen garrantzitsuenak. Ondorengo urteetan sortutako artistek jorratu zuten berak zabaldutako bidea, haren ekarpenez baliatuz eta
sakonduz.
Laokoonte eta bere semeak (Garai Helenistikoa; K.a. I. mendea?)

Garai Klasikoaren bukaera oso gatazkatsua izan zen. Iruzurra egiteagatik, Atenasek Deloseko Ligaren konfiantza galdu zuen, eta  babes eta laguntzarik gabe geratu zen.Urte odoltsuen ostean, Alexandro Handiarekin erregimen politiko berria ezarri zenean, polis delakoetan oinarrituriko eredu politikoa (zentzu zabalenean) ezabatu zen: hiri-estatuek (polisek) zuten maila guztietako independentzia galdu zuten, hurbileko politikarien eginbeharra desagertu zen, eta azken finean, hiritarrak babesik gabe eta noraezean geratu ziren.
Garai Helenistikoan garatutako artegintzan islatu zen garai berriaren etorrera. Ibilbide luzea egin eta gero, Garai Klasikoko artegintzak aldaketak ezagutu zituen: eredu klasikoak eta haiek egiteko moldeak alboratu zituzten. Erabat murritzak ziren gaiak (jainko-jainkosak, heroiak, garaileak) izugarri zabaldu ziren, eta eredu edo tipo orokorrak irudikatu beharrean, gai partikularrak emango zituzten aditzera: giza irudia bizitzako adin desberdinetan irudikatu zuten (haurtzaroa, gaztaroa, helduaroa eta zahartzaroa); pertsonaia publikoen erretratuak egiteko joera agertu zen, eta barne-sentipenak (poza, egonezina, tristura, oinazea…) agertzeko grinak irudien adierazkortasuna areagotu zuen. Arestian aipaturiko aldaketak gauzatzeko, teknikak ere aldatu zituzten: konposizioak (taldeak irudikatzeko, konposizio piramidalak eta teatro-jitea hartzen zutenak ohiko bihurtu ziren), eta kanonaren erabilera bera, zeina askoz libreago bilakatu baitzen.
Garai hartako adibide bikaina da iruzkingai duguna; izan ere, arte helenistikoak eman digun multzo eskultorikorik garrantzitsuena baita.
Gaia honakoa da: Laokoontek (Troiako apaiza), Troia hiriaren suntsipena ekidin nahian, akeoen engainuaren berri eman zien hiria defendatzen zuten troiar tropei (zaldiaren gertaera); hau da Patuaren aurka egiten du. Hori dela eta, Poseidonek Laokoonte zigortzea erabaki zuen, eta horretarako, itsasoko bi suge bidali bera eta bi semeak hil zitzaten.
Jatorrizkoa (K.a. III. mendearen bukaera eta IIaren hasiera bitartekoa), brontzezkoa zena, galdu egin zen. Iritsi zaiguna marmolezkoa da, eta Rodas uharteko Hagesandrori eta haren seme Polidorori eta Atenodorori zor zaie ziurrenik. Plinio Zaharrak, bere Naturalis Historian, 36. alean, esaten diguna eta artistak bizi izan ziren garaia kontuan hartzen badugu, K. a I. mendearen bigarren zatian egina dirudi. Ez dakigu Rodasen egin zena nola iritsi zen Erromara.
Greziako arte-ekoizpenak, bezeria nahikoa zuen Erroman ez ezik, erromatar munduko beste hirietan ere, ekoizten zutena merkaturatzeko. Kontuan izan, gainera, Rodas K.a. 297tik Erromaren menpe zegoela; beraz, uhartearen eta hiriaren arteko merkataritza-harremanak ohikoak izango ziren. Jada, Plinio Zaharrak eskultura Erroman ikusi zuen Tito enperadorearen (K.o. 79-81) jauregian, eta goian aipaturiko egileen izenak aipatu zituen; idazle erromatarrak gaineratu zuen marmolezko bloke bakarra erabili zela (242 cm-ko altuera du), aipatutako talde eskultorikoa egiteko, eta eskulturari buruz ere eskaini zigun bere balorazioa: eskultura- eta pintura-arloetan eginiko guztien aurretik jarri behar zela «opus omnibus et picturae et statuariae artis praeferendum». 
Konposizioaren aldetik, hilzorian dauden aita eta semeen gorputz bihurrituek Garai Klasikoko oreka eta lasaitasuna hausten dute. Aita irudikatzeko kontrasteaz baliatu ziren: alde batetik, gaztearen gorputza du, eta bestetik zaharraren burua. Laokoontek, gorputz osoko giharren bitartez, jasangaitza den oinazea, pathosa, adierazten du. Sufrimendu itzela islatzen du aitaren aurpegiak: berak jasaten duenaz gainera, semeek merezi ez duten zigor ankerrak ere aitaren oinazea areagotzen du. Semeen gorputz eta aurpegiek ez dute aitaren adierazkortasun maila bikainik. Badirudi sufrimendu guztia aitarengan bildu dela. Horretarako, konposizio piramidala hautatu zen, eta horrela, gertaerari teatro-jitea erantsi
zitzaion. Zalantzarik gabe, esanahi osatuena jasotzen da aurretik behatuz, baina beste aldeetatik jaso dezakegun informazioa ez da gutxiesteko modukoa; izan ere, pertsonaia bakoitzaren zein multzo osoaren estereometria agerikoa da. 

Garai Klasikoko mugimendu orekatua desagertu da (borroketan ere agertzen zena); hemen,contrappostoa era bortitzean (ikus aitaren gorputza) erabili zen mugimenduaren adierazpena gailurreraino eramateko. Erraz pentsa daiteke Pergamoko Zeusen Aldareko erliebeek zerikusirik izan zutela aztergai dugun honetan: Gearen semea zen Alzioneok oso antzeko jarrera eta pathosaurpegia erakusten du.
Azterturiko eskultura 1506. urtean aurkitu zuten Tito enperadorearen jauregiko termetan. Sangallo eta Migel Anjel Buonarroti eskultoreek ikusi zuten lurpetik ateratzen. Haien gomendioei jarraitu zien Julio II. aita santuak, eta harrezkero Vatikanon dago. Egun Vatikano Museoan dagoenak eragin handia izan zuen garai hartako eta ondorengo artistengan. Greko pintoreak esaterako, aipaturiko gaia erabili zuen Laokoonteri buruzko bere ikuspegia emateko, Toledo
hiria atzean zuela.

2018/05/22

Artearen historia: Erroma


Erromako artea etruriar eta greziar tradizioaren ondorengo izan zen. Estatu zentralista eta bakar gisa antolatuta, artegintza estatu-boterearen isla izan zen erromatar kultura zabaldu zen leku guztietan. Herri militarista eta pragmatikoa izanik, antolakuntzari eta eraginkortasunari gehiago begiratu zion teorizatzeari baino.
Errepublikaren Garaian (K.a. 509-29) Erromaren ibilbidea markatuta geratu zen: Lazioko hiri txiki bat besterik ez zenak, Mediterraneo osoko lurraldeak kontrolatzen bukatu zuen. Errepublika garaian, oso nabaria izan zen iparraldetik jaso zuen etruriar artearen eragina; zertxobait geroago, hegoaldetik jaso zuen greziarrena. Erromatar artea hezten ari zen garai hartan, esan daiteke ia mimetikoki kopiatu zutela aipaturiko bi kulturetatik.

Inperioaren Garaian (K.a. 29-K.o. 476) Erromak berrantolaketa sakona izan zuen. Garai hartako gobernariek Erromaren handitasuna eta boterea adierazteko premia sentitu zuten; helburu horri erantzuteko, eraikin kolosalak, baina, era berean, erabilgarriak jasotzeari ekin zioten, era horretan, artegintza, nolabait, boterearen propaganda-tresna bihurtzeraino.
Hedatze- eta kolonizatze-prozesuan ekialdeko zibilizazioak ezagutzeko aukera izan zuten, eta haiengandik ikasi zituzten eraikitze-sistema berriak (batez ere, sistema gangatua) behin eta berriz erabili zituzten; antzera gertatu zen eraikitze-materialekin: mortairuak eta adreiluak eraikitzelanak erraztu, merkatu, arindu… egiten zituzten, eta gainera, eraikitze-proiektu ausartak eta berritzaileak egiteko aukerak eman.
Aipaturiko baliabideetan oinarrituta, arkitektura erromatarrak barne-espazio handiak jasotzeari ekin zion; izan ere, espazio horietan egiten ziren giza harreman gehienak. Hori dela eta, esan ohi da, greziar arkitekturaren eta erromatar arkitekturaren artean badela oinarrizko desberdintasun bat: greziar arkitekturak, maila handi batean, estetikari begiratzen zion; erromatarrak, berriz, erabilgarritasunari.
Eskulturagintzak bide propioak jorratzeko aukera izan zuen. Etruriar tradizioan oinarritutako arbasoen kultuak erretratugintzarako zaletasuna bultzatu zuen; nahiz eta Inperioko une konkretu gutxi batzuetan idealizatze-joera izan, erretratuek fideltasun handiz erantzuten zieten irudikatutakoen ezaugarri fisikoei. Erliebe historikoak aipamen berezia merezi du: estatuaren propaganda-tresna bihurtuta, kanpaina militarrak gogoratzeko eta betiereko bihurtzeko erabili zuten hainbat eraikin publiko eta egokitutako hainbat monumentutan (zutabeak, arkuak…).
Ezin da ahaztu erromatar eskulturak transmisore gisa funtzio garrantzitsua bete zuela, zeren, erromatarrek kopiarazi zituzten greziar eskulturarik izan ez bagenu, ezer gutxi jakingo baikenuen greziar eskulturaz.
Inperioa bukatzear zegoela (K.o. IV.a-V.a), artegintzak gainbehera-prozesua izan zuen. Inperioa krisialdi sakonean murgilduta zegoen, eta argi erakusten zuen ez zuela gaitasunik eraikitako antolakuntza erraldoia behar zen moduan gobernatzeko. Une batzuetan, eraikin monumentalak egin baziren ere, haien atzean, erortzeko zorian zen zibilizazioa zegoen. Era berean, garai hartako eskulturagintza beste bide batzuk jorratzen hasi zen: errealitatetik ihes egin, eta sinbolismoan eta kontzeptualismoan murgildu zen. Kristautasunak, horietan guztietan, ongi ongarriztatuko lurra aurkitu zuen bere ideiak eta gaiak jorratzeko; arkitekturaren alorrean, berriz, erromatar basilikan aurkitu zuen elizak eraikitzeko eredurik egokiena.


                       ARKITEKTURA




KOLISEOA


Flavio Anfiteatroa: Koliseoa

Flavio Anfiteatroa, Koliseoz izenarekin ezagutuagoa, k.o. 70-82 urte bitartetan Erroman egin zen antzokia da. Estatilio Tauro arkitektoak eraiki zuen “Marteren” zelaian. Gaur egun, munduko obra arkitektoniko garrantzitsuenetarikoa dugu Koliseoa. 


Flavio Anfiteatroak, elipsoide formako oinplanoa dauka, ardatz luzeak 187 metrokoa delarik. 50.000 ikusle sartzen ziren, 4 solairutan banatuta. Lehenengo solairuan (podiumean) enperadorea eta goi-kargu ofizialak egoten ziren. Bigarrenean, hiritar aberatsak, hirugarren solairuan, berriz, herri xehea. Laugarren solairuan zurezko harmailetan, emakume txiroak zeuden. Ikusleentzako bomitorioak jarri ziren, eta horiei esker sarrera-irteerak bost minututan egin ahal zirela kalkulatu zuten.
Eraikina, adreiluen artean jasotako mortairuzko horma sendoetan sostengatzen da. Horma horiek eusteko harri lodiak erabili zituzten. Elementu arkitektonikoei dagokionez, ugariak ziren arkuak eta gangak. Izan ere, barruko pasilloak kanoi-gangaz estali zituzten.

Anfiteatroa kanpotik, estilo desberdinekoa da. Lehenengo solairuak doriar ordenakoa da (Erromatarrek aldaketa batzuk egin zizkioten). Taulamendu baten ostean, bigarren solairua joniar estilokoa da, hirugarrena orden korintiarrari jarraituz egin zen. Laugarren solairua desberdina da, horma trinko batek betetzen du espazio hori.

Koliseoak, erromatar arkitekturaren gorengo unea adierazten du. Eraikuntza-materialak, diseinua, tresneria, eta antolakuntza eta kudeaketa arloak horrela adierazten dute. Elementu horiek eraikina praktikoa, ederra eta harmoniatsua bilakatzen dute.

Anfiteatroa bi antzokien fusioaren ondorioa da. Bertan, borrokak, ikuskizunak batailak eta itsas batailak egiten zituzten. Azken hauek egiteko, hondarra urez betetzen zuten. Ikuskizun hauek dohain eskaintzen zituzten. Modu honetan, agintariak plebea kontrolatzen zuten.

Gaur egun, Koliseoa, Erromako atrakzio turistikorik handiena da. Bertan dago Eros greziar jainkoari eskainitako museo bat.. Harearen lurraren zati bat, berreraikia izan da.



Maison Carrée (Erromatar tenplua, K.a. 5-K.o. 5)

Erromatar tenpluak etruriar eta greziar tenpluen eragin nabarmenak erakusten ditu. Hala ere, hasieran, erromatarren artean ez zegoen ez tenplurik, ez jainkorik, ez eta bestelako irudirik ere beren sinesmenei gurtza egiteko. Horrela bada, tenplua ez zen kultuak ospatzeko harrizko leku fisiko konkretu bat. Gehiago zen fenomeno naturalen behatokia, zeinak gertakizunak aurreikusteko balio baitzuen.


Iruzkingai duguna Nimesen (Nemausus erromatarra) eraiki zuten. Hiria Augusto enperadoreak fundatu zuen. Bertatik, Hispania eta Erroma elkartzen zituen galtzada (Via Domitia) igarotzen zen. Marko Agripa-ren aginduz (Augustoren suhia) eraiki zen tenplua fundazio-datatik gutxira, eta Augustok semetzat hartu zituen bi ilobei, Gaio-ri eta Luzio-ri, eskaini (Gaio eta Luzio Agriparen eta Liviaren semeak ziren eta tenplua bukatu baino lehenago hil ziren; Livia, berriz, Augustoren alaba).
Hiriko administrazio- eta ekonomia-gune garrantzitsuenean, hau da, foroan, beste eraikinetatik nabarmenduz eraiki zuten, nahiko epe laburrean (K.a. 5-K.o. 5). Tenpluak proportzio harmoniatsuak (26 m luzeran, 13 m zabaleran eta 17 m altueran) ditu eta greziar eragin nabarmena. Erromako Apolo Tenplua izan zuen inspirazio iturri. Tenplua hexastilo eta pseudoperiptero da. Hamar zutabe korintiar altu eta dotoreak erakusten ditu atarian edo pronaosean, eta hogei erdi-zutabe cellaren hormei itsatsiak. Haien fusteek dituzten ildaska eta ertz bertikalek, berez, mardul eta astun samarra izango zen eraikinari arintasuna eta liraintasuna ematen dizkiote. Zutabeen gainean datorren taulamenduak korintiar ordenaren eragin nabarmena du, hiru bandetan (fasciae) banaturiko arkitrabearekin eta friso jarraitu eta apainduarekin (akanto landarearen hostotza). Gutxi irteten den erlaitz apainduak (geison) babesten du, lehenago, aipaturiko guztia. Bi isurialdedun teilatuak estaltzen du tenplua; erromatarren garaiko teilek, batzuk lauak (tegulae) eta beste batzuk kanal itxurakoak (inbrices), era ezin egokiagoan babesten dute eraikina.
Greziar tenpluek ez bezala, Maison Carréek dekorazio urria erakusten du; Augustoren eta Erromako numina delakoen kultuak (numen singularrean; jatorri oso zaharreko jainko ikusezinak, gizakien bizitzan parte hartzen zutenak) ospatzeko egin zuten tenpluak ez zuen, greziar tenpluek bezala, jainko antropomorfoen beharrik.


                                                     ESKULTURA




Marko Aurelioren zaldizko estatua (Inperio garaia; K.o. 176a)
Marko Aurelioren zaldizko estatua da erromatar garaiko brontzezko estatuetatik iritsi zaigun bakarra, Konstantino lehen enperadore kristauarena zela uste zutelako. Identifikazio oker horrek salbatu zuen, Goi Erdi Arotik hasi eta mendeetan zehar luzatu zen eromen suntsitzaile hartatik.Brontzezko eskultura egiteko argizari urtuaren teknikaz baliatu ziren. Ondoren urreztatu egin zen.

Marko Aurelio armadaburu gisa ageri zaigu; etsaiak garaitu eta gero, gerratik datorren bakearen sortzaile eta bermatzaile moduan irudikatu zuten. Zaldi gainean, eskuineko besoa altxatzen du, legioen eta beraren itzulera txalotzera etorri den jende multzoa agurtzeko. Ezkerrarekin, bitartean, zaldiaren bridei eusten die. Garai hartan estriborik ez zenez, oinak zintzilik daramatza; hala ere, gorputz-enborra oso tente darama, behartuegi, agian. Aurpegiari ontasuna, lasaitasuna dario. Hondoratutako begi sakon horiek eta ilearen eta bizarraren trataerak,kiribildura sakonez beteta, argi-itzalen jokoak sortzen ditu. Estatua hau ere, azken finean, Antoniotarren garaian arteak izan zuen barrokizatze-prozesuaren isla da.
Zaldiak aurreko eskuineko hanka jasotzen du urrats patxadatsua markatuz. Biak, zaldia zein zalduna, contrappostoaren arauari jarraituz moldatu ziren. Bien arteko lotura zintzotasunez egin zen, eta ez Errenazimentuan egingo zuten bezala; alegia, zaldia era ikusgarrian aurkeztu, behetik hain handi eta indartsu ikusteak izugarrizko lilura sortzen zuelako, nahiz eta horrela zalduna bigarren mailan geratu. Iruzkingai daukagun honetan alderantziz gertatzen da: enperadorearen hankek zaldiaren sabelaren neurria gainditzen dute, zaldiaren eta zaldunaren bolumenen arteko oreka lortuz. Aldi berean, bien arteko protagonismoari dagokion norgehiagoka berdintzen da. Hainbat ikuspuntutatik ikusteko egina, ikuslea alde batetik bestera ibiltzera behartzen du, eskulturak igortzen duen informazio guztia jaso nahi bada. Erromatar artegintzan gehienetan suertatu ohi denez, egileari buruz ezertxo ere ez dakigu, garai haietako artista langile soila zen-eta.
Bukatzeko, esan behar da aurkezten zaigun Marko Aurelio benetakoa dela. Ez du koroatutako handiki baten aurpegi harroa, ez eta militar boteretsu baten itxura ere. Aurkezten zaiguna bera zen bezalakoa da: gerratik nekatuta etorri zen ilusiorik gabeko filosofo estoikoa.
Errenazimentutik aurrera, erretratatzeko era hau inspirazio-iturri, edo besterik gabe,
kopiagai bilakatu zen. Harrezkero, makina bat plaza apaindu da Marko Aurelioren zaldizko estatua gaitzat harturik.
Ara pacis Augustae (Inperio garaia; K.a. 13-9)
Augustok, «Erromaren fundatzaile» berri gisa, politikagintzari eta ideologiari buruz zituen ideiak idatzirik utzi zituen hainbat monumentutako marmoletan, bereziki Ara Pacis delakoan.
Ara Pacisa teilaturik gabeko tenplu txiki batean gorderik dagoen aldarea da. Eraikin horrek oinplano ia karratua du (11, 65 m x 10,60 m), eta 4,5 m inguruko altuera. Barneko gelan sakrifizioetarako aldarea dago plataforma txiki baten gainean, eta bertara iristeko, eskalinata bat dago, zola gainetik zertxobait gorago: handik igotzen zen apaiza sakrifizioak egitera. Eraikinaren beste aldean, bada beste irekidura bat leiho gisa erabiltzen zena: handik pasatzen zituzten sakrifikatu beharreko animaliak.
Eraikinaren barruan zein kanpoan, aberastasun handiko dekorazio eskultorikoa egin zen,
Carrara-ko marmola zizelkatuta.
Tenplutxoaren barneko dekorazioak ez du kanpoaldekoak adina garrantzirik; bi frisotan banatuta, goikoa da nabarmentzekoa. Bertan, bukraneoetatik zintzilik (idien garezurra), erramu-ostoz, arrosaz eta frutaz osatutako girlandak dira apainketaren gai nagusia (Errepublika garaian ohiko elementu dekoratzailea). Beheko frisoaren dekorazioa soilagoa da: zurezko ohol bertikalez eginiko pareta gogorarazten du. Barruan dagoen aldarea ere erabat dekoratu zen, nahiz eta gaur egun, apaingarri asko galduta egon.

Gai alegoriko eta mitologikoak lau paneletan ageri dira. Horietatik bi sarrerako hormaren goialdean, alde batean zein bestean, daude; eta beste biak, leihoa dagoen aldean, aurrekoen parean. Lau panel horietatik, bi egoera onean kontserbatu dira. Batean Eneas dugu, Penates jainkoei zerri-emea sakrifikatzeko prest. Besteak Lurra (Tellus) irudikatzen du. Lurra emakume eder eta gazte ageri zaigu, altzoan bi haur daramatzala. Emakumearen azpian idia, aharia, frutak eta galburu-sorta ikus daitezke. Aldamenean, eskuinean zein ezkerrean, bi pertsonaia erdi-biluzik ageri dira: bata, itsas munstroaren gainean, eta bestea, zisnearen bizkarrean. Erdiko pertsonaiaren inguruan hainbat iritzi azaldu dira, zein izan zitekeen jakiteko: Lurra (Tellus), Venus, Ceres, Augustoren bakea, Italia…. Alboetan dituen pertsonaien inguruan ere antzekoa gertatzen da: batzuek diote gure eskuinekoak ura irudikatzen duela, eta ezkerrekoak airea, itsas haizea edo lurreko haizea; beste batzuek Ninfak edo ugalkortasunaren jeinuak direla.
Irudikatu zena edozein izanda ere, Augustoren aginteak ekarri zuen oparotasunaren alegoria da: amatasuna, naturaren emankortasuna eta garai berriaren oparotasuna goratu nahi izan dira eszena horren bidez.
Gai historikoa eraikinaren alboetako hormetan, goiko frisoetan dago. Bertan, prozesio baten gisako eszena ageri zaigu, non Augusto, haren familia, magistratuak, senadoreak, eta abar ageri baitira. Irudikatu den pertsonaia bakoitza erretratu bat da; esaterako, Augustoren familiakoak hierarkia-ordena zehatzari jarraituz irudikatu ziren, bata bestearen ondoren, eta guztiak dira identifikagarriak. Garai hartako jendeak Ara Pacisean irudikatu zirenak ikustean ,ez zuen zalantza handirik izango bertoko pertsonaiak identifikatzeko. Augustori berari ere erraz antzematen zaio. Kokaturik dagoen lekuagatik, jantziengatik, aurpegia erretratu bat delako…erraz identifikatzen da, nahiz eta irudiaren zati handi bat galdurik egon (hegoaldeko frisoan dago, apaizen artean).
Beheko frisoak apaintzeko, landarez baliatu ziren: akanto-hostoak dira ugarienak, baina bestelako landareak ere badaude (huntza, erramua, mahatsondoa, loto-loreak…). Eta han-hemenka animalia txikiak (intsektuak, sugeak, igelak…). Dena oso era ordenatuan azaltzen zaigu, multzoari dotorezia aparta erantsiz (konposizioaren ardatzarekiko alde biak simetrikoak dira). Eraikinaren dekorazioa aztertuz gero, batez ere erliebe historikoek osatzen dutena, akatsik gabeko artelantzat har dezakegu aztergai duguna. Nabarmentzeko modukoa da prozesioko parte-hartzaileek ageri duten kalitatea. Erliebe-teknika (hasi behe-erliebetik, hondoan dauden irudiak adierazteko, eta goi-erlieberaino –buru batzuk irtetear daudela dirudi–) maisuki erabili zuten bolumenak adierazteko. Perspektiba-jokoa ere zuzena da, eta saihestu egin ziren hiru dimentsiotan adierazteko era okerrak; esaterako zaldun-perspektiba. Kanon klasikoa maisuki erabili zuten anatomia lantzean, eta beste horrenbesteko trebezia du jantzien adierazpenak. Eta, erromatar artearekin gehienetan gertatu ohi den bezala, artistaren izenik ez dugu ezagutzen.
Ara Pacis eraikina funtsezkoa da Augustoren garaiko arte publikoa eta ideologia ezagutzeko. Bertan, hainbat eragin estilistiko aurki daitezke, eta horregatik, esan ohi da artelan eklektikoa dela: bertako prozesioak Greziako arte klasikoan du inspirazio-iturri (Partenoiko Panatenea jaietako frisoa); beste panelek, Eneasen gertakaria, esaterako, arte helenistikoaren eragina dute;eta bukatzeko, aldarearen dekorazioak erromatar jatorrizko artegintza gogorarazten du.
Bukatzeko, ez dugu ahaztu behar Ara Pacisa Augustoren propagandaren tresna bat dela. Eraikinak Augusto, haren familia eta bakea batzen ditu, era guztiz sinbolikoz. Aditzera eman nahi duena zera da: Gens Iuliaren historia Erromaren beraren historia dela, eta jainkoekin eta munduarekin ados dagoen garapenaren eta edertasunaren garaia hastear dagoela Erromako hiritarrentzat. Erliebe historikoetan ageri zaigun mezu hori erromatar biztanle gehienek ulertzeko modukoa zen. Baina, badira bestelako mezuak landare-dekorazio ugariaren barnean gorderik daudenak. Mezu horiek kulturan eta poesian jantzirik eta enigmak askatzeko zaletasuna zuen aristokraziarentzat eginak zeuden.

2018/05/21

Artearen historia. Erromanikoa

Garaia eta ezaugarriak


Arte erromanikoa mendebal Europako erdi aroko lehenengo nazioarteko artea izan zen. Kristautasunaren isla izan zen eta X.mendean sortu eta XI eta XII. Mendeetan garatu ondoren XIII mendean gotikoak baztertu zuen arte. Eragin bizantziar eta musulmandarrak izango ditu. Bere izena erromanotik dator hasiera batetan, forma eta teknika erromatarrak zituelako eta bestalde hizkuntza erromantzearen lehenengo garaietan eman zelako.

Feudalismoaren goreneko momentu horretan egonkortasun eta hierarkizazio soziala ematen zen, elizaren nagusitasun eta orokorrean zegoen teozentrismoarekin. Erlijioak botere ekonomikoa ere zutenez elizgizonak ziren ikasi bakarrak eta klase baxuak bideratzen zituzten artearen bidez hauek analfabetoak baitziren. Beraz arte monastiko eta feudala izan zen. Kontserbatzailea eta zurruna zen helburua ez zelako estetikoa erlijioso didaktikoak baizik, guztiz utilitaristak. Honela formak sinpleak izango dira eta arte elitista izango da.

Garapena

Artearen zabalpena peregrinazio elizei esker eman zen. Badirudi hasiera Italiako iparraldean eman zela gutxi gora behera X. mendearen amaieran. Estilo honi Lehen Erromanikoa deitzen zaio eta Lonbardiatik, Frantziako hegoaldetik Kataluniaraino zabaltzen da. Eraikuntzak monasterio eta eliza txikiak izaten ziren, material apal eta eskultura gutxirekin.

Erromaniko betea, XI. Mendean zehar garatzen da, Lonbardiako eraginaz gain, ekialde eta iparraldetik jasotako elementuak dira. Bultzatzaile nagusiak Klunyko fraideak izan ziren. Horregatik erromaniko klunitarra ere deitzen zaio XI. mendeko arteari. Eraikuntza sistemak finkatu eta eskultura integratzen da. Peregrinazio bideen inguruan zabalduko dira eraikuntzak, bereziki Santiagorako bideen inguruan. Honela estilo nahiko bateratu bat eman zen. Baina orokorrean estilo honek oinarri komun bat badu ere, herrialde bakoitzean ezaugarri berezi batzuk garatzen ditu.

Erromaniko garatua, XI. mende amaieran eman zen. Aldaketa sozio-ekonomiko garrantzitsua ematen zen, hirien sorrera eta garapena. Artea hirietan integratu eta irizpide sintetikoak goreneko momentura heltzen dira. Hirietan katedral erromanikoak eraiki eta orokorrean arkitektura erromanikoaren barrokizazio bat garatuz joan zen.

XII. mendearen amaieratik eraikuntza erromanikoetan hurrengo estiloa aurreratzen duten elementuak agertzen dira jada,gotikoarenak, arku zorrotza edo gurutzerizko ganga esaterako.

Artistaren papera

Artistak ez du oraindik garrantzirik izango, lanak egitea bidaltzen zutenek ez zutelako eskatzen parekorik gabeko obrarik, ondo eginak izatea baizik. Bere bizitza gogorra zen. Aurrerapen teknikoen berri izan behar zuten.



Eliza

Elizak ekialderantz edo sortalderantz zeuden kokaturik zenbait arrazoi sinbologikoengatik: eguzkiaren sorlekua da eta paradisua ekialdean dago; Palestina ekialdean dago; Jesukristoren bizitzaren gertaerak bertan eman ziren , Elizaren sorrera baita Espiritu Santuaren etorrera; jainkoaren semea bertatik etorri zelako; elizara sartzean absidera goaz, ekialdeko argirantz.

Oinplanoak ere bere sinbologiak dauzka, batez ere gizakiarekin erlazionatuta, gizakiaren itxura, gurutze kristauaren itxura: alde longitudinala alde lurtarra izango da, arkuek erritmoa ematen diote, fededunak absiderantz hurbilduz; lau ertz ditu, lau puntu kardinalak, lau elementuak, lau urtaroak; kruzeroan espazio lurtarra eta jainkotiarra nahasten dira(gurutzea eta kupula); absidea alde jainkotiarra izango da, fededunek begiratu behar dute. Ateak barrurantz gonbidatzen gaitu, leku segurura. Hau arkibolten bidez lortzen da.

http://eimakatalogoa.eus/artea/index.php/1-0-romanico/1-3eraiki-elemen

ARKITEKTURA




Arkitektura erlijiosoa da, elizaren zerbitzuetara bideratua. Funtsezkoenak eliza eta monasterioak izango dira. Oinarri komunaz aparte herrialde bakoitzak berezitasun batzuk ditu. Masaren nagusitasuna ematen da baoen gainetik, leiho eskas eta txikiak daude, eraikuntza ilunak sortuz. Arte erromanikoaren funtsezko arloa da.

Materiala harria da batez ere, eliza txikietan manposteria erabiltzen da diru gutxiago dagoelako. Garrantzizko eraikuntzetan harlandua.

Hormak garrantzia dutenez, sostengatzaileek ere izango dute hauen indarra sostengatzeko, kontrahormen papera garrantzitsua izango da beraz. Pilareez gain zutabeek batez ere apaindura funtzioa izango dute.

Sustengatuetan puntu erdiko arkuak emango dira, eta kanioi erdiko ganga arku fajoiek eutsita. Kupulak ere egongo dira tronpa edo petxinen gainean.

Baoak ez dira garrantzitsuak izango, normalean estu eta luzeak izango dira hormak lodiak baitziren. Batzuetan bikoiztuak edo geminatuak izango dira eta askotan abozinatuak.

Ateak garrantzia izango du, barrura sartzeko erakargarriak izango direlako. Puntu erdikoak dira gehienetan eta zati ezberdinak dituzte: arkiboltak; dintela; ate-zangoa; parteluza edo mainela; tinpanoa eta hemen pantokratorra, mandorla  eta tetramorfosak.

Altzaeran nagusiena alboko nabeetan tribuna deitutako 2 pisua egoten da, dorrea egoten da normalean eta batzuetan honen ordez espadaina. Erdiko nabea albokoak baino altuagoa da.

Oinplanoaren inguruan normalean gurutze latinozkoak izaten ziren, basilikalak eta oinplano zentralizatukoak ere badaude. Parteak normalean berdinak izaten dira beti: zati longitudinala; tranzeptoa;  gurutzea; zinborrioa;absidea; alboko nabeak(zati longitudinalean edo trantzeptoan); dorrea.

Apaindurak erliebezkoak izaten dira normalean, zutabeen ginbeletan ateetan edo zirrinda erakoak. Gai geometrikoak, ajedrezatua, billeteak, besanteak, zig-zag, zerra hortzak, klaboak…; landarezkoak; animali eta munstroak kanezilloetan… Fresko erako pintura ere emango da.

Eraikuntza garrantzitsuenak, peregrinazio elizak

Peregrinazio elizek arkitektura erromanikoaren goreneko momentu islatzen dute. Ezaugarri komun batzuk zituzten: gurutze latinozko oinplanoa; girola bat; absideoloak; korridorea edo anditoa; tribuna; erdiko nabea kanioi erdiko gangekin eta albokoak aristazko gangekin normalean; dorre altuak.

ESKULTURA


Eskultura erlijiosoa da, eraikuntza erlijiosoetan kokatzen zena gehienbat ate eta ginbeletan. Funtsezko arloa erliebea da.

Estiloan eragin bizantziar (zurruntasuna, ikonografia) mozarabe (penintsulako lurralde musulmandarreko kristaua)edo ipartarra(abstrakzioa, didaktikoa zelako) nabaritzen dira.

Ezaugarriak orokorrean hauek dira:

Antinaturalismoa: proportziogabeak, sakontasunik ez eta simetriarako joera. Sinbolismoa: elementuen izaera sinbolikoa, kokapena et margoak ere. Espresionismoa: komunikatzea bilatzen duen eskultura, desitxuratze aproposak egiten dira interpretazioa errazteko. Konbentzionalismoa eta zurruntasuna: pertsonaien esanahi erlijiosoa adierazi nahi da, gizakiekiko urruntasuna markatuz.

Helburu didaktikoa duten erliebeak dira, legea betetzen dute, marko batetan egokitzen dira. Askotan Horror vacui joera ere badago. Hasieran erliebe planoak erabiltzen ziren, sinpleak, tolesdura paraleloekin esaterako.

Gaiak erliebeetan: tinpanoan: pantokratorra, tetramorfosa, bildotsa, krismona(XP);arkiboltetan eta atean: apokalipsiaren 24 agureak, animali eta gizaki arteko borrokak, infernuaren tormentuak, landare edo geometriazko gaiak; bibliaren gaiak, munstroak…

Polikromatuak ziren, arkitektura konplementatzeaz gain apaindurarako ere egiten ziren.

Mukuilu borobileko eskulturetan materiala harria edo egurra izaten zen eta polikromatuak ere. Garapen gutxiago izan zuen eskultura honek baina ezaugarriak berdinak dira. Gai nagusiak birjina umearekin edo “teotoco”(jainkoaren ama) edo lau iltzetako Kristo.

PINTURA

 

Ezaugarri orokorrak

Pintura erlijiosoa da, gai erlijiosoak baititu eta helburu erlijiosoa. Ezaugarriak: antinaturalismoa, espresionismoa, sinbolismoa, fondo gutxi landuak. Estetikaren inguruan: linealismoa, kolore lauak, kontraste biziak, bidimentsionaltasuna, aurrekotasun joera.

Motak eta gaiak

Hormaren gaineko pintura garrantzitsuena da. Funtzio apaintzailea edo didaktikoa du. Fresko eta tenple teknikak erabiltzen zien. Gaiak: abside eta gangan: pantokratorra, jainkoaren eskua,usoa,birjina umearekin;abside beheko partean: apostoluak, santuak; alboko hormetan: santuen bizitzen eszenak edo biblia eszenak; eliza oinetan: azken epaiketa.

Taularen gaineko pintura altareen aurrealdean eta baldakinoetan ematen zen. Ohola aukeratu, eta ebaki ondoen igeltsuzko kapa ematen zaio. Punzoi batekin marraztu eta azkenik margotu. Pastillajea eta igeltsuzko erliebeak ematen ziren erliebea emateko. Triptikoak oso ohikoak ziren, alboetan santuen edo bibliaren eszenak eta gai nagusia erdian,pantokratorra, birjina umearekin edo eliza dedikatua zegoen santuarena.

Pergamino gaineko pintura edo miniatura, liburu erlijiosoen ilustrazioentzako erabiltzen zen. Guztiz didaktikoak ziren, pergaminoetan artistak zirriborroa egin, oinarrizko koloreak eman eta inguruak markatzen zituen(linealismoa).

2018/05/20

Artearen historia. Gotikoa

GARAIA eta ezaugarriak Estilo gotikoa XII mende amaieran sortu eta XIII- XIV mendeetan garatu zen XV mendean Berpizkundeak baztertu arte. Hala ere, bere eragina XVI. Mendean ere nabari daiteke hainbat lekutan(penintsula iberiarrean).
 Gotiko izena XVI mendean Vasari arkitekto italiarrak eman zion, garai hartan, godoek sortutako estilotzat jo zutelako. Bere definizioa erdi aroko hirietan kristalizatutako erromanikoaren bilakaera tekniko eta estetikoaren emaitza bezala hartzen da.
 Erromanikoengandik berezirik ditu: arku zorrotz eta gurutzerizko gangak, eraikuntzen bertikalitatea. Elementu hauek fraide zistertarrek zabaldutik gotikoaren funtsezkoak ziren. Hala ere gutxika ezaugarrien garapena hiri nagusietan emango da, katedral handietan eta ez monasterioetan.  Aspektu garantzitsuenak:

  • arte hiritarra da, hirian garatzen dena. 
  • Erromanikoan bezala arte erlijiosoa izango da, nahiz eta askotan erlijiosoak ez diren lanak aurkeztu. 
  • Burgesiaren praktikotasun eta errealismoaren isla da, naturalistagoa eta gizatiarragoa.
  •  Erromanikoak baino zabalpen handiagoa izan zuen, Mendebal Europa, Ipar Europa, Eki Europa eta Ekialde hurbilera heldu zen. 
Faktore zabaltzaile ezberdinak izan zituen: Peregrinazioak, gurutzadak, merkatal bideak, berrikuntza Zistertarrak, orden eskaleen garrantzia XIII. mendetik aurrera. Garapena Sorrera Normandian eman zen (Frantzia iparraldean) eta Ingalaterran eman zen, hasieran Zizterreko monasterioan kokatu zen, Borgoña aldean. Bilakaera ezberdinak eman dira garai eta kokapenaren arabera baina orokorrean gotiko frantziarraren ezaugarriak hartzen dira eredutzat. Gotiko goiztiarrean, arku zorrotza, gurutzeriazko ganga eta apaindura eza eman zen. Lehenengo katedralak, XII. mendearen amaieran eraikitzen hasi ziren Katalunia aldean eredu zistertarretan oinarrituz(Tarragona eta Lleidako Katedralak, Europan Notre Dame). Gotiko betea, garai klasikoa, XIII. mendearen hasieran sartzen da, katedral garrantzitsuenak Leon, Burgos eta Toledokoak. Gotiko manierista, Aragoiko erresuman hazkunde ekonomiko handia gertatzean XIV. Mendean bere isla artistikoa izan zuen katedralen eraikuntzan. Katedralak, gotiko mediterranearraren irizpideak jarraituz altxatu ziren: Nabeak altuera antzekoak edo nabe bakarra. Kapera txiki ugari, askotan kontrahormen arteko espazioa aprobetxatuz. Arbotanteek garrantzi gutxi. Argitasuna ez da handia. Mende honetan Gaztelan istilu politiko ugari egon zen eta arrazoi horregatik arkitektoak aurreko mendean baino garapen gutxiago izan zuen.Bartzelona, Girona, Mallorcako katedralak Gotiko flamijeroa, XV. Mendean garatu zen, gunerik garrantzitsuenak Frantziako iparraldea eta Flandes(Belgika)izanik. Estilo honen ezaugarriak bertikalitatea zorroztasuna eta ugaritasun apaintzaileak ziren: lantza erako arkuak, ganga konplexuak eta garra itxurako apaindurak. Ingalaterra, Alemania eta Italian

ARKITEKTURA EZAUGARRI OROKORRAK
Arte gotikoa, Erromanikoaren ondorioa da eta kontrako aspektuak ditu. Erromanikoan masa baoaren gainetik zegoen eta barnealde ilunak. Gotikoan argia nagusituko da, ormak garrantzia galtzen duen bitartean, bao handiek eta beirek hartuko dute, eliza argitsuak sortuz. Gotikoan bertikalitatea helburua izango da, Jainkoa hurbilago sentitzeko. Hau indartzeko elementu ugari erabiliko dira, arku zorrotzak, dorreak edo pinakuluak. Adierazpen nagusiena katedralean aurkituko du gotikoak, hiriaren erdian altxatzen den eraikuntza, hiritar guztien harrotasuna eta burgesiarena gehienbat. Elementu garrantzitsuenak Sustentatzaileak: -Hormak, garrantzi gutxiagorekin, kontrarrestoek protagonismoa kenduko diotelako -Pilareak gurutze formakoak izango dira, eta gero eta konplexuagoak -Zutabeak hasieran atzekituta egongo dira pilareei, denborarekin finagoak bihurtuz, gangetako nerbioak agertu ahala. Ginbelak desagertu eta baketoia izeneko zirrindak agertuko dira. -Kontrahormak, kanpoaldean kokatzen dira, egonkortasuna emateko hormari. Alboko nabeen tamaina txikitzean erdikoak alboetara egiten duen indarra kontrajartzeko arbotanteak jartzen dira. Deskarga arku bat da, indarra gurutzeriazko gangatik kontrahormara eramaten duena -Gargolak, arbotanteen bidez, euria kanporatzeko ubideen irtenuneak dira -Pinakuloak, kontrahormen gainean kokatzen dira, gorako sentsazioa Sustentatuak: -Arkuak: konopiala, karpanela, mixtilineoa -Gangaren atalak: nerbioak, arku formeroak, arku fajoiak, klabea, plementoa. Ganga motak izarduna, terzeletesekoa eta palma erakoak Apaintzaileak: -Trazeria gotikoa, irudi geometrikoa -Arku zorrotzak mainelekin banandurik -Errosetoiak -Kardinak edo landarezko motiboak -Animali irudiak, gargoletan -Gabletea -Dosela Burgesia eta gremioak Burgesiaren izpirituak oso paper garrantzitsua du katedralen eraikuntzan. Hiri zaletasuna emango da harrotasuna erakusteko era bat aurkitu zuten. Altuera marka berriak gainditzen dira: Paris 35m, Chartres 36m, Reims 37m, Amiens 42m... Gremioak lehian sartuko dira. Kanpaiek eguneroko jarduera erregulatzen zuten eta katedrala hiriaren harrotasun eta ospearen isla zen. Eraikuntza garrantzitsuenak, katedrala Eraikuntza mota hau guztiz lotuta dago hiri eta merkatalgoaren berpizkundearekin. Oinplanoa gurutze latinozkoa da gehienetan, nabe longitudinal eta tranzeptoa gurutzatuarekin. Nabe nagusiaren burualdean absidea kokatzen da, girola eta absideoloekin.Tribuna desagertuko da, baoei lekua utziz. Atealdean dorre bi daude albo bietan.
ESKULTURA Artista mugitzen duen mugimendua naturarekiko interesa izango da. Natura, arolak bizirik dauden gizakiak jainkoak eginik daude eta edertasuna daukate eta diren bezalakoak agertu behar dira, 3 dimentsiotan. Eskulturak lehenengo etapan erromanikotik datorren monumentalitatea azaltzen du baina gero izakiaren adierazpena landuko du, humanismoa, ez delako arte ikonografikoa izango. Maitasuna eta mina bezalako sentimenduak adieraziko dira. Adibiderik garrantzitsuenak birjina umearekin eta gurutzaketa dira: -Birjina umearekin: gotiko garaiko naturalismoan umea maitasunez begiratu eta berarekin jolastuko da. Gorputz makurtua, dinamismoa, umea ikusteko. Jesarrita dagoenean umea hanka bakar baten gainean dago. Hasieran zurrun agertuko da baina geroago aurpegi adierazgarriagoa izango du. Amak umea laztantzen du eta umeak eskua fruitua edo eskainitako txoriarekin jolasten du. -Gurutzaketa: gotiko garaian sufrimendua adierazten da. Iltze bakarrekoa da, bi oinak lotzen dituena, min handiagoa. Kristo gizatarriagoa da. -Santuen bizitzaren inguruko gaia ere garrantzitsua izango da, Hagiografia. Humanismoaren isla da.
Ezaugarriak Funtsezko ezaugarriak naturalismorako bilakaera eta humanismoa dira. Ondorioz: konbentzionalismo gutxiago dago; proportzioekiko ardura handia dago; aurrekotasun eza. Hiru garai emango dira: XIII mendean konbentzionalismoa dago oraindik; XIV.ean espresibitatea agertzen da eta XV. Mendean errealismoa, erretratua. Erliebea Arkitekturaren osagaia da baina honekiko dependentzia gutxituz doa. Atealdeak, hilkutxak, erretabloak eta koruaren aulkiterian emango dira. Gaiak kristoren bizitza edo birjinarena izango dira. Hasieran plano bakarrekoa da eta gero apurka paisaia agertzen joango da. Mukuilu borobileko eskultura Hemen ere bi gai nagusiak emango dira Erretaulak Pintura eskultura eta arkitektura nahasten dira hemen. Eszenarik garrantzitsuena erdikoa da normalean. Aldarearen atzean kokatzen ziren.

PINTURA Arkitektura gotikoak ormak murriztu eta baoetarako lekua dagoenez horma pinturarako espazioa gutxiagotzen da. Europako toki gehienetan (Italian ez) oholaren gaineko pintura landuena izan zen. Erretauletan normalean handiena erdiko kalea izanten da, goialdean espiga duena. Lehenengo lerroa bankoa deitzen da eta ertzean dagoen markoa guardapolboa da. Teknika tenplea da, geroago oleoaren erabilera ere hasi zen. Ezaugarriak: Naturalismoa, konbentzionalismoaren baztertze progresiboa, adierazpen landua, fondoaren agerpena, kolorren aberastasuna, argiaren agerpena...
Etapak -Gotiko lineala edo franko gotikoa: lehen estilo piktorikoa, XIII. Mendean garatuz. Frantzian jaio. Ezaugarriak: Irudiaren garrantzia, inguruak oso markatuak, kolore biziak, modelatu sinplea, gaiak naturalismo tolesgabez, arte idealizatua. Miniaturetan batik bat eta beiretan. -Italo gotikoa: Italian garatu zen XIII. Mendean zehar XIV Europara zabalduz. Gero bere jarraipena izan zuen berpizkundean. Ezaugarriak: sakontasuna, anatomia eta psikologia erlazionatu keinu eta jarreren bidez, argia baloratu, koloreak amtizatu, sentimenduaren errepresentazioa. Eskola nagusiak Florentziakoa eta Sienakoa.
-Nazioarteko gotikoa: estiloa Alemania aldean sortu XIV. Mendean eta XV lehen erdian zabalpena izan zuen. Estilo lineal eta italo gotikoaren arteko nahaste bat da. Ezaugarriak: anekdotikoaren balorazioa, irudien luzapena, kurbotasunaren garrantzia, teknika zehatza, zehaztasunak, kolore argi eta distiratsuak, joera naturalista gaietan. -Gotiko flamendarra: XV. mendean Berri eta Borgoñan lan egin zuen maisu holandar eta flamendarren estiloen bilakaeraz jaio zen arte hau. Oleoa erabiltzen da, kolore gama aberastuz. Pintoreei “primitivos flamencos” izenaz ezagutzen zaie.

2018/05/19

Artearen Historia. Errenazimendua



Sarrera

Errenazimendua

eraikuntza elementuak

Euskal eraikuntzak

XV. mendean aldaketa sozial, ekonomiko eta politikoak gertatuko dira eta hauen ondorioz, mentalitatea aldatuko da eta horrek mugimendu artistiko eta literario berria ekarriko du: Errenazimentua.

Beste aldaketen artean, kristautasun unibertsalaren ideia baztertuko da eta horren ordez nazio-estatu modernoak sortuko dira. Era berean, XV. mendea aurkikuntza geografikoen mendea da eta horrek munduari buruzko ikuspuntu berri bat ekarriko du: orain arte Europara mugatzen zena, baina konturatzen dira mundua Europa baino zabalagoa zela.

Unibertsoari buruz Erdi Aroko gizonak ikuspuntu estatikoa zuen, baina orain konturatzen dira, esperientziaren bidez, gauzak ezagutu ditzakegula eta aldaraz ditzakegula.

Antzinatasun klasikoa berraurkitzen da eta garai erromatar eta greziarretan ereduak bilatuko dira. Berriro munduari buruzko ikuspuntu antropozentrikoa nagusituko da (gizona gauza guztien neurria da). Gizonarengan baikortasun handia dute: “arrazonamenduaren bidez, den-dena ezagutu dezakegu”. Literaturan mugimendu honek humanismoa du izena.

Arteak pentsamendu humanistaren barruan berebiziko garrantzia izango du eta hainbat berritasun izango du, haien artean:

Lengoaia artistiko berri bat sortuko da, arte klasikoan oinarrituta. Natura ikasiko dute eta perspektiba izango da natura irudikatzeko erabilitako zientzia. Beste alde batetik, giza gorputza biluzia perfekziorik gorena izango da eta artistaren oinarrizko helburua.
Arte guztien batasuna, horrexegatik Errenazimenduko artistak denetik jakingo du: fisika, astronomia, literatura, arkitektura, pintura, eskultura...Orain artistak balorazio sozial handia izango du eta hiri guztiek artistarik onenak nahi izango dituzte eta hauen lanak disputatuko dira. Beste alde batetik, mezenak sortuko dira; hauek artistei babesa emango diete eta horren truke haientzat lan egingo dute.
Berez, Errenazimendua fenomeno italiarra izango da. Hala ere, gero Europan zehar zabalduko da, baina askotan lurralde bakoitzean ezaugarri bereziak izango ditu.


Esan dugunez, Errenazimendua italiarra izan zen nagusiki eta hiru etapa izan zituen:

Quattrocentoa (XV. mendea) : garai honetan garatu ziren Italian gero handik mende batera Europa osora zabalduko ziren balore eta formulazio estetiko berriak. Florentzia dugu Errenazimenduko hiria etapa honetan
Cinquecentoa (XVI. mendeko lehendabiziko hamarkadak): Estilo errenazentista heldutasunera iritsi zen. Erroma izango da etapa honetan Errenazimenduko hiria
Manierismoa: Europa zatituta utzi zuen erreforma protestanteak eta asaldaketa eta krisi giroa sortu zuen 1520tik aurrera.


ARKITEKTURA


ESKULTURA

PINTURA

2018/05/18

Artearen historia: Barrokoa



El Barroco (Arte-Historia) por documaniamania
Barroko izena “barrueco” hitz portugesetik dator eta esan nahi du “perla irregularra”. Mesprezuz erabili zen XIX. mendean eta pentsatzen zuten Errenazimenduaren luzapena zela eta dekorazio gehiegikeriak sormenik eza ordezkatzen zuela. Gaur ikusten da estilo original bat bezala. Kronologikoki XVI. mendearen bukaeran hasten da eta arte Rococorekin bukatzen da, XVIII. mendearen erdian. Geografikoki mendebaldeko Europan hasi zen eta handik zabaldu zen Hegoamerikara eta Europa osora. Garai honetan hainbat egoera historikok Barrokoaren hasiera eta bere ezaugarriak bultzatuko dituzte:

-Apurketa erlijiosoa, Erreforma protestanteak eraginda, eta Kontrarreforma katolikoa.

-Monarkia absolutuen ezarpena.

Bi estamentu pribilegiatuek (elizak eta nobleziak) boterea zentralizatu nahi dute eta herrian eragina izateko artea erabiliko dute: honek funtzio propagandistikoa beteko du, erregearen edo Aita Santuaren boterea eta prestigioa azaldu nahi baitzuen. Nazio protestanteetan burgesia izango da klaserik inportanteena eta bere ideologia eta bizimodua artelanetan agertuko da.
Errenazimenduan oreka, arrazonamenduan, edertasuna... bilatu zen, orain errealitatea eta egunerokotasuna gustatzen zaie. Era berean, monumentaltasuna, harrigarria dena, luxuzkoa... interesatzen zaie. Azken finean, honek boterea eta autoritatea islatzen du: nazioaren, erregearen edo Elizaren handitasuna. Barrokoa mugimenduaren artea da: eskulturan, tentsio dramatikoarena; pintura, airetiko perspektiba lorpenarena eta arkitekturan urbanismo eszenografikoarena hirien antolamenduan.
ARKITEKTURA BARROKOA
ESKULTURA BARROKOA
PINTURA BARROKOA



2018/05/17

Neoklasizismoa



SARRERA


XVIII. mendeko artearen gehiegikeriek, batez ere, apaingarrietan (Rokokon, adibidez), erreakzioa eragin zuten. Mugimenduaren efektuak eta apaingarriak baztertuko dira. Tendentzia hau XVIII. mendearen erdialdean sortu zen eta Ilustrazioarekin batera garatuko da.

Ez dira kritikatuko Barrokoaren erro klasikoak, baizik eta nola Barrokoak erro horiek interpretatu zituen. Grekoen perfekzioa imitatu beharko zen, baina ezer ere aldatu barik: “behin perfekzioa lortuta, geratzen dena da imitatzea edo gainbeheratzea”

XVIII. mendearen amaieran Winckelmann-ek, arkeologo alemaniarrak, aztarna klasiko ugari aurkituko ditu, Ponpeian eta Herkulanon indusketak hasi ziren eta mundu klasikoa berreskuratzen da.

Monarka ilustratuek estilo berria (neoklasikoa deitzen zena) onartu zuten eta Frantzian Napoleonen inperioaren boterea ordezkatuko du. Napoleonen hedapenarekin batera, Neoklasizismoa Europan zehar zabaldu zen. (Napoleonek Erromako Inperioa imitatu nahi zuen).

Hala ere, sortutako estilo berriak tenplu klasikoen fatxadak edo eraikinak imitatzen ditu ezer ere aldatu barik (Errenazimenduan gertatu ez zena), inolako originaltasunik. Gainera Arte Ederretako Akademiak sortuko dira eta hauek estiloaren arau estetikoak finkatuko dituzte eta estiloaren garbitasuna zainduko dute.
Arkitektura Neoklasikoa
Neoklasizismoa jaio zen baldintza batzuei esker. Momentu honetan Antzinate klasikoa aurkitu zen. Gainera, estatuak akademiak sortuz zituen klasizismoa norma bihurtzeko. Honetaz gain, forma barrokoak agortuak zeuden.
Arkitektura neoklasikoa Antzinateko estiloak berreskuratu nahi zituen.
Arkitektura neoklasikoaren ezaugarriak dira:

· Tamaina kolosala izan daiteke, dekorazioarekiko zaletasunaz eta materiala aberatsez.
· Bilakaera Antzinateko estilo guztiak hartzen ditu, Grezia, Erroma, Paleokristaua eta Berpizkundea.
· Joera klasikoak forma neurtuta nahi dituzten arkitektoengan forma estereometrikoak erabiltzen dira, kuboak, esferak, zilindroak eta piramidez. Bolumen guztiak masiboak dira.
· Gehien erabiltzen den ordena doriarra da, non zutabeak garrantzi handia hartzen duen eta frontoiak toki guztietan agertzen dira.
· Erromatik espazioko kontzeptua hartzen dute, kupuletan arreta berezia jartzen. Eraikuntzen barruko espazioa oso ordenatua izaten da kanpoan bolumen handiak nagusitzen diren bitartean.
· Nahiago izaten dute kopiatzea berritzea baino eta eraikuntzek orden eta autoritateko itxura ematen dute.
· Elementu berriena tenplu grekoa eliza kristaura aplikatzean datza.
Arkitekto famatuak dira Soufflot Frantzian eta Wren Ingalaterran.
Espainia
XVIII. mendeko bigarren partean forma arkitektonikoak depuratzeko aparteko ahalegina egiten da. Lan hau akademiek zuzendu zuten, haien artean garrantzitsuena izaten San Fernandokoa.
Artista garrantzitsuenak dira:
· Ventura Rodriguez: eklektizismo nabariarekin lan egin zuen.
· Sabatini: forma klasikoak sendotu ziren berarekin.
· Juan de Villanueva: arrazoiko arkitekturarekin lotutako artista bakarra da. Beste lanen artean Pradoko Museoa egin zuen harria eta adreilua konbinatuz, monumentalitate klasikoa, bere garaiko modernitatea eta funtzionalitatea elkartuz. Bere estiloa XIX. mendeko lehenengo erdialdean mantendu zen.

Eskultura Neoklasikoa

Bi autoreek dominatu zuten eskultura neoklasikoa: Antonio Canova italiarra eta Bertel Thorvaldsen daniarra.

Canovak eragina izan zuen bere garaian Europa osoan. Italian arte klasikoa berritu zuen. Venezian hezita zen eta bere maisutasuna Erroman garatu zuen. Inor ez zen gai marmola lantzeko berak egiten zuen moduan. Hilobi handiak, Napoleonena bezala, Antzinate tradizioa jarraitu zegin zituen. Erromatar jainkoak aintzenean eta ninfak landu zituen ere. Lan hau amodiori eskainitako himnoa bat da eta era berean Psykeren kondaira irudikatu zuen platoniar mitoa jarraituz. Akademiako normak baztertu gabe Canova gai izan zen gorputzez betetako piramide bat egiteko, mienbro nahasketa batekin argitan mugitzen direla. Marmol zuriaren gardentasuna taldeari poesia ematen dio.
Thorvalsen Canovatik gertuen zebilen artista nordiko azen. Copenhagen hezita ondoren Erromara joan zen. Eskultura primitibo baten konponente serioa destakatu zuen, greziar solemnitate berri batekin, Canovaren interpretazio helenistikoarena urka. V. Mendeko ereduak berriro agertuz iren: Jason, Ganimede edo Alexadrerren frisoa. Bere irudiak normalean biluzik daude, barruko bakea eta konfiantzazko keinuz. 

Pintura Neoklasikoa

Neoklasizismoko arte guztien artean pintura da estetika berezia izateko zailtasun gehien aurkitu zuena. Horretarako arrazoi bat antzinateko ereduen falta da, gutxi batzuk bakarrik agertu zirelako indusketetan. Portzelanako dekorazioa keta baxuerliebeak erreferentzia bakarrak dira.

Mugimendu honetako ezaugarriak dira:
-Koloreko efektuak errefusatzen dituzte eta baita konposaketa barrokoak eta pintura simetrian eta arrazoian oinarritua egongo da.
-Antzinako eskulturako azalen perfekzioa konbinatzen da Rafaelen pinturarekin.
-Emaitza lan hotza da, sakontasunik gabekoa, urruna, erliebe zaharren emaitza bezala.
-Pintura eklektikoa zen, gehiegizko detaileak eliminatuz gaiaren garrantzia azpimarratzeko.
-Helburua gizartea berritze azen hiritarrei literatura klasikoan agertzen diren ereduak irudikatuz.
Artista nagusien artean Jacques Louis David eta Ingres ditugu.

David-ek estetika neoklasikoa irudikatu zuen Horaziotarren Juramentua bezalako lanetan edo Napoleon Josefina koroatzen. Espazio zehatza sortu zuen zeinetan pertsonaiak lehen planoan agertzen diren. Marrazkia nagusitzen da. Dekorazio falta dago. Argia hotza da eta zehaztasun arkeologikoek gustu neoklasikoa definitzen dute. Irudien gaiak erreferentzia egiten die heroien keinuei zeinetik morala atera behar den, hauek zaharrak izanik edo ez.
video
Konklusio moduan, estilo neoklasikoa mitologian inspiratzen da eta batzuetan kopiatzen dute, horregatik gai historiko eta mitologikoak ugariak dira. Biluziak nagusitzen dira, greziar estiloan eta jarrera handia et ahotza da, oso pentsatua eta akademiaren eraginpean. Normaz beteriko arte bat da, non marrazkia garrantzitsua da, kolorea bigarren mailako elementutzat hartzen den bitartean. Normalean mugimendutik separatzen da, hau agertzen denean, izoztuta dagoela dirudi eta orekatua eta prebisiblea da.


ESKULTURA NEOKLASIKOA

Ezaugarri orokorrak

Greziako arte-lanen kopia erromatarretan inspiratu ziren.
Eskultura barrokoaren efektu piktorikoak baztertzen dira eta lerro soilei garrantzia ematen zaie, ondo definitutako ingurukoei, Barrokoko mugimendu bortitzak saihestuz.
Erabilitako materiala marmol zuria da. Erliebetan irudiak lehenengo planoan kokatzen dira, hondo piktorikoak arbuiatuz.
Gairik inportanteenak alegorikoak dira, erretratuak, mitologikoak eta hiletakoak.

PINTURA NEOKLASIKOA

Ezaugarri orokorrak

Pintoreak ere eskultura eta erliebe klasikoetan inspiratu ziren, pintura idealizatua egiten hasi ziren eta barrokoko emozioak eta pasioak desagertu egin ziren.
Marrazkia izan zen elementu garrantzitsuena eta arreta handia jartzen zuten zehaztasunak irudikatzen. Kolorea marrazki-lerroen mende zegoen eta oinarrizko koloreak, hotzak eta argiak erabiltzen zituzten.
Konposizioek eskultura-multzoak dirudite, mugimendurik gabeak.