Gilgamesh

Gizateriaren ibilbidean Gilgamesh-en historia dugu ezagutzen dugun kontakizun zaharrena, gizakiok literaturan eman dugun lehen urrats handia. Historia honek baditu, jadanik, bost mila urte inguru eta bertan Mesopotamiako Uruk hiriko errege izan zen Gilgamesh-en bizierak eta ibilera heroikoak kontatzen zaizkigu. Dirudienez, errege honek jakituria eta zuhurtasun handiz gobernatu zuen hiria eta, hori dela eta, ospe handiko pertsonaia izatera iritsi zen. Hiru arlo azpimarratuko nituzte bere istorioan:

  1.- Gazte aroan. Parrandak eta adiskidetasuna bere lagun bereziarekin, ENKIDUrekin da azpimarragarriena.

 2.- ENKIDUren heriotza. Honek dakarkion larritasuna. Bere lagun maitagarria badoa. Orduan hilezkortasunaren bila jotzen du, heroiaren bidaia. 

3 .- Sugeak lorea jaten duenean konturatzen da bera ere hilko dela. Etxera buelta.  Horren aurrean erabakitzen du bizitzari zentsua ematea eta ahalik eta hoberen gobernatu hiria.

 

 Heriotzak ez zuen bizitzan zehar lorturiko ospe hori itzali eta horregatik, Gilgamesh erregeak, Enkidu lagunarekin batera, bizi izan zituen ibilera eta abentura handiak belaunaldiz belaunaldi eta ahoz aho kontatu eta kantatu ziren eskualdeko herritarren artean. Hainbat mende igaro ondoren, Sumer-eko sazerdoteek idazteko zerabilten idazkera kuneiformearen bidez, buztinezko taulatxoetan finkatu eta iraunarazi zituzten. Hauxe da, ematen duenez, gizakiok asmatu eta erabili izan dugun lehen idazkera mota. Sumer edo Sumeria izan da, beraz, gizateriaren lehen gizarte antolatua. Mendeetan zehar, Sumer-ek inbasio ugari ezagutu zituen, eta bai babiloniarrek hasieran eta baita geroxeago asiriarrek ere Gilgameshen historia ezagutu, maitatu, jaso, egokitu, berridatzi eta zabaldu zuten. Gilgamesh-en garaiko Uruk hiria Eufrates ibaitik gertu zegoen eta bere landa, zelai eta baratze zabalekin eskualdeko hiririk aberatsena eta indartsuena zen. Harresitua zegoen eta Anu eta Ishtar jainkoek babesten zuten. Gilgamesh berak eraiki zuen hiriaren erdigunean bi jainko horiek gurtzeko tenplua. Tigris eta Eufrates ibaiak ziren Sumeriako hirien aberastasunaren iturria. Bi ibai horiek emankortasuna eta bizimodu oparoa ekarri zituzten eskualdera, baina gainezka egiten zutenean, uholde handiak izaten ziren eta hondamendia eta heriotza zekartzaten. Horietako bat biziki handia izan omen zen eta Mesopotamia, hau da, orduko mundu ezagun osoa, urperatu egin zuen. Uruk hirian ere, uholde handia izan zen historia neurtzeko zerabilten ardatzik nagusia. Bazen uholdearen aurreko historia eta uholdearen ondorengoa. Gilgamesh uholde ondorengo bosgarren erregea izan omen zen. Ikerle askoren ustetan, uholde hau izan daiteke Bibliaren Itun Zaharrean aipatzen zaigun uholde handi unibertsal berbera. Gilgamesh, errege izateaz gain, hiriko sazerdote nagusia ere bazen, hau da, botere politiko, ekonomiko eta erlijiosoa bere esku zeuden. Holako botere handia zuenez gero, jainko berberen parera iritsi omen zen, eta errege izateaz gain, heroia eta erdijainkoa izatera ere iritsi zen. Gilgamesh-en ondoan Enkidu heroia agertzen zaigu, bera bezain zuhur, jakitun eta indartsua zena. Elkarrekin abentura handiak burutu zituzten, Enkidu gaixotu eta hil egin zen arte. Enkidu hil eta gero, Gilgamesh-ek bidaia luze bati ekin zion, Utnapishtim izeneko gizon jakintsuaren bila. Uholde handian bizi izandakoa zen eta jainkoek emandako hilezkortasuna zela eta, oraindik, Dilmun izeneko paradisu urrunean bizi zen. Enkiduren heriotzak bere bihotzean sorturiko samina eta Uruk-en aurkitzen ez zuen kontsolamendua bilatu nahi zituen Utnapishtim jakintsuarekin. Horretarako, basamortuak eta herri ezezagunak zeharkatu behar izan zituen eta arrisku handiei aurre egin behar izan zien. Azkenean, Urshanabik bere txalupan eraman zuen itsasoz beste aldera, Dilmun izeneko paradisu urrunera. Bertan, itsasertzean, Utnapishtim topatu zuen eta bere saminaren berri eman ahal izan zion. Utnapishtim-ek, beste gauza askoren artean, uholde handiaz zekiena kontatu zion. Garai zaharretan ba omen zen Eufrates ibaiaren ertzetan Surupak izeneko hiria. Oso hiri zaharra zen, baita bere jainko-jainkosak ere. Han bizi ziren Anu --zeruaren jainko handia, Surupak hiriaren sortzailea-- eta baita Enlil gerlaria, Nimurta –gerlen jainkoa--, Enugi –ureztapenen zaindaria-- eta Ea jainkoa ere. Lur haiek biziki emankorrak ziren eta bertako biztanleria arras handia zen. Surupak eskualdeko hiri eta herri guztiak jendez gainezka zeuden eta jainko-jainkosek maite ez zuten harrabots ikaragarri handia sortzen zuten. Basa zezen baten marruaren antzeko harrabots ozena zen. Enlil-ek harrabotsa entzun zuen eta jainko-jainkosei horrekin bukatzeko zerbait egin zezatela eskatu zien. Hango biztanleen harrabotsa jasanezina zitzaienez gero, jainko-jainkosek uholde handia sortzea erabaki zuten. Ea jainkoak, amets baten bitartez, Utnapishtim izeneko gizon jakintsuari urontzi handi bat egiteko agindu zion. Bertan, bere familiarekin batera, animalia eta landare mota guztien hainbat ale aterpetu behar zituen. Ekaitzaren Zaldunak sei egun eta sei gau iraun zuen ekaitz beldurgarria ekarri zuen. Zazpigarren egunean atertu zuen, Utnapishtim-ek leiho batetik begiratu eta mundu osoa ur azpian zegoela ikusi ahal izan zuen. Urruntasunean, guztiz estali gabe zegoen Nisir mendia ikusi eta ontzia harantz gidatu zuen. Bertara hurbiltzean, ontzia preso geratu omen zen harkaitzen artean. Orduan uso bat askatu zuen, baina jatekorik aurkitu ez zuenez, ontzira itzuli zen. Beranduago bele bat askatu zuen. Honek urak jaisten ari zirela ikusi eta ez zen ontzira itzuli. Huraxe zen Utnapishtim-ek espero zuen seinalea ontzitik ateratzeko eta lur haiek berriz populatzeko.